طراحی پارک و فضای سبز شهری

پارک و فضای سبز شهری از قسمت های عمومی مهم شهر است که بیشتر رنج های سنی در جامعه از آن بهره می برند. اگرچه میزان بهره وری پارک به طراحی کارامد آن و در نظر گرفتن نیازهای جامعه با توجه به فضاهای موجود بستگی دارد. بر اساس استانداردهای سازمان ملل در فضاهای شهری با ازای هر نفر، حدود 20 متر فضای سبز شهری و پارک لازم است که این مقدار با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی در هر شهر و کشور تغییر می کند. در ایران سرانه ی متعارف و قابل قبول برای فضای سبز شهری برای هر نفر بین 7 تا 12 متر مربع است.

به طور کلی فضای پارک را می توان به دو دسته ی فضاهای سبز و فضاهای سخت تقسیم کرد. عناصر سخت در پارک شامل کف سازی ها، فضاهای بازی و ورزش، عناصر تزئینی و معماری و همچنین مبلمان پارک است. فضاهای سبز نیز شامل گل کاری ها، چمن کاری و درخت کاری ها است. فضای سبز و فضای سخت پارک هر دو به گونه ای مکمل یکدیگر هستند و باید از لحاظ فرم و عملکرد، متناسب با گروه سنی که از پارک استفاده می کنند عمل کنند. به طور مثال قسمتی از پارک که مخصوص استفاده ی کودکان است ورودی های، دسترسی ها، مبلمان و طراحی متفاوتی را از قسمتی که مخصوص به بزرگسالان است می خواهد.

امروزه طراحی پارک ها فقط شامل طراحی فرم، ساختار و فضا نمی شود. بلکه پارک ها فضاهایی هستند که زیستگاه بخشی از حیات وحش شهری به حساب می آیند و در توانمند سازی استفاده کنندگان نقش دارند.

پروژه ی طراحی پارک فرایند گسترده ایست که نیاز به توجه به اصول معماری، جزئیات اجرایی و ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی دارد. در اینجا به طور خلاصه ای این اصول را برای شما شرح می دهیم.

 

طراحی فضای پارک

طراحی فضای پارک پایه ای ترین بخش در ساخت یک پارک می باشد که تمام مراحل بعدی به نوعی به آن وابسته اند. در این بخش ابتدا موقعیت پارک و کاربری زمین های اطراف و پارامترهای محلی مشخص می شود. سپس باید توپوگرافی زمین و درجه ی شیب مشخص گردد.

 پس از موقعیت یابی اولیه، زهکشی زمین و آب های سطحی که در زمین وجود دارند شناسایی و بررسی می شوند. این بررسی طراح را در انتخاب نوع و اندازه ی گیاهان، شرایط اقلیمی آنها، مکانیابی الگوهای سایه و رطوبتی که از زمین به گیاهان می رسد کمک می کند. پس از بررسی زمین باید به شناسایی تاسیسات از جمله خطوط آب و فاضلاب، وضعیت برق کشی و سیستم روشنایی و برخورد با تاسیسات گازی پرداخت.

پس از بررسی موارد فنی، موردی که لازم است طراح پروژه به آن توجه کامل داشته باشد، هویت و کاراکتر بخشیدن به پارک است. تمام عناصر از جمله تشخیص فضاهای بیرونی، ایجاد کاراکتر و احساس در فضا و تشخیص و مکان یابی محل های پر سر و صدا. در کنار این موارد باید یک قالب فرهنگی هنری نیز برای پارک در نظر گرفته شود و محل استفاده از عناصر تاریخی، فرهنگی و هنری در پارک مشخص شود.

 

در نظر گرفتن نیاز های مالک

پس از انجام طراحی، گروه معماری و عمرانی مسئول پروژه باید اهداف مالک پروژه را در پروژه لحاظ کنند. ممکن است پارک از با همکاری سازمان میراث فرهنگی در حال ساخت باشد و ابعاد فرهنگی وتاریخی بیشتری لازم باشد که در پروژه رعایت شود. یا ممکن است که مالک پروژه سازمان مدیریت فضای سبز باشد و لازم باشد که از قسمت هایی از پارک به عنوان محل کشت گیاهان تزئینی در نظر گرفته شود.

 

تجزیه و تحلیل سایت

بررسی اطلاعات از وضعیت موجود و شناسایی اینکه بهره وری از پروژه چگونه و تا چه حد می تواند باشد.  آنالیز این اطلاعات قسمتی مهم از مرحله طراحی است. این مرحله عموماً با بررسی امکانات طراحی بر روی کاغذ به شکل گرافیکی یا شماتیکی شروع می شود.

دیاگرام کاربری های ایده آل

در این مرحله کارفرمایان ایده های خود را در مورد کاربری ها در قالب یک دیاگرام ارائه می دهد برای مثال تشخیص کاربری های همجوار، نحوه دسترسی به هریک از این کاربری ها و اینکه چقدر این ایده ها و کاربری ها در قالب پروژه قابل پیاده سازی و اجرا هستند.  ایده ها باید به اندازه واقعی کاربری ها نزدیک باشند.

 

 دیاگرام کاربردهای واقعی مربوط به پروژه 

در این مرحله طراح نتیجه ی حاصل از ایده های خود را در قالب پروژه مربوطه پیاده می کند که باید این اصول را در پیاده سازی رعایت کند: کاربری ها باید به شرایط واقعی مکان مربوط باشند، مقیاس و اندازه ها رعایت شده باشند، ارتباط کاربری ها با یکدیگر مشخص شود.

نقشه های مفهومی

این مرحله حاصل از ساخته و پرداخته شدن دیاگرام کاربردهای واقعی مربوط در پروژه به دست می آید. به عنوان مثال برای یک خانه حد و مرز مکان، درب و پنجره، ورودی ها و خروجی های خرد و کلان فضاهای چمن کاری، باغچه ورودی‌ها و خروجی‌ها، دیوار ها اخطار های نقاط پست و بلند و دید های مناسب و نامناسب در نقشه های مفهومی باید مشخص گردد.

می توان چنین نقشه هایی را بر حسب مقیاس کارکرد و یا هدف تقسیم بندی نمود. بر این اساس اصول می‌بایست سه نوع نقشه پایه بر اساس کارکرد و یا هدف ایجاد کرد: نقشه های مفهومی، نقشه های مرجع و نقشه های شماتیک.

طرح اولیه

در این مرحله تمام عناصر طراحی پارک به صورت گرافیکی نمایش داده می شوند. این عناصر شامل مصالح عمومی مانند سنگ، سیمان، چوب و مصالح گیاهی شامل نوع گیاهان، سطوح گیاهی و درختان می باشد.

طرح نهایی

در این مرحله طراحی های انجام شده باید مورد توافق مالک پروژه و تیم طراحی و پیمانکاری قرار بگیرد، ایرادات اصلاح شود و در قالب نقشه قابل اجرا برای ارائه در آید.  این نقشه باید شامل موارد زیر باشد: نوع مصالح پیاده راه ها و شکل قرار گرفتن آن ها، مصالح، حصارها و جزئیات نمای آن ها و همچنین جزئیات پرسپکتیو.

نقشه های اجرائی

پس از اینکه طرح نهایی شد و جزئیات آن مشخص گردید، باید نقشه ی اجرایی تهیه شود. در این نقشه شیب بندی ها، جزئیات ساختمانی و مشخصات گیاهان تعیین می شود. پیمانکاران از روی این نقشه می توانند قیمت بدهند و زمان پروژه را مشخص کنند.

پس از اتمام این مراحل وظایف طراح هنوز به پایان نرسیده است و لازم است که در حین اجرا پاسخگوی پیمانکاران و راهنمای آن ها باشد. همچنین لازم است که طراح نظارت کند تا کاربری ها با کیفیت لازم اجرا شوند.